Stichting Nederlandse Kaap Hoorn-vaarders

De laatste Kaap Hoorn-vaarder

Door Tom Grijsen, Radio Nederland Wereldomroep

16-05-2003

http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/rnw/holland/kaaphoorn030514.rm

Kapitein Pieter van der Hoek aan boord van de Pamir Nederland heeft tot halverwege de 20e eeuw met zeilende vrachtschepen gevaren. De voornaamste doorgangsroute voerde langs Kaap Hoorn. De `Kaap der Kapen' was berucht vanwege het ruige weer. Maar zij was ook een uitdaging. Vandaar dat zeelui die haar rondden zich trots Kaap Hoorn-vaarder noemden. Zeilende vrachtschepen zijn inmiddels verdwenen en de Kaap Hoorn-vaarders uitgestorven. Op één na: de 88-jarige Pieter van der Hoek.

Beluister de documentaire (17'01") Kaap Hoorn is de zuidpunt van Zuid-Amerika en de zuidelijkste Kaap die zeilschepen vroeger moesten `ronden´. Met de nadruk op 'moesten', want als de schepen een andere route konden volgen, deden ze dat. De zee bij de Kaap kan vreselijk spoken.

Volgens nauticus H. Hazelhoff Roelfsema, bestuurslid van de Stichting van Nederlandse Kaap Hoorn-vaarders, kunnen de golven er 18 meter hoog worden: "Zeelui op de grote zeilvaart vochten bij Kaap Hoorn tegen golven, snoeiharde wind, hagelbuien, vermoeidheid en angst. De dreiging om te stranden of met een ijsberg in botsing te komen, was voelbaar voor de bemanning. Die wist vaak niet waar ze was; navigatiemiddelen waren nog heel primitief. De regen, de mist, de zee en de ijsbergen zijn soms niet van elkaar te onderscheiden. Het kan er één grote grijze soep worden."

De laatste

Pieter van der Hoeks flat in Kijkduin oogt op het eerste gezicht heel Nederlands. Maar in de woonkamer staat naast zijn de leunstoel een indrukwekkende vaas uit het Verre Oosten.

Kapitein Van der Hoek  (1915) heeft de wereldzeeën bevaren. In 1934 'rondde' hij Kaap Hoorn als matroos op één van de laatste zeilende vrachtschepen. Dat maakt hem officieel Kaap Hoorn-vaarder. De laatste, want alle andere Nederlandse Kaap Hoorn-vaarders zijn inmiddels overleden.

Gevaarlijk werk

In 1933 monsterde Pieter aan als matroos op de viermastbark Pamir. Het schip zou een reis gaan maken van Finland naar Zuid Afrika, Indië en Australië om daarna via de beruchte Kaap naar Europa terug te varen.

Het leven aan boord was zwaar. In stormen klommen de matrozen zonder veiligheidslijnen de masten in om zeilen te strijken of bij te zetten. Ook Van der Hoek stond op de ra's van het schip. De eerste maanden vond hij het doodeng. Op zestig meter hoogte in schommelende masten aan zeilen trekken: het was geen pretje.

Ontberingen

Pieter en zijn collega's leefden in het midden van het schip, waar het water hoog langs de reling klotste. Als ze in een storm naar de wc moesten, liepen ze het risico overboord gespoeld te worden door overslaande watermassa's. Maar daar bleef het niet bij. "Het eten was vreselijk. We kregen dag in dag uit 'labskous', een mengsel van wortelen met aardappels en vlees. Sommigen onder ons leden aan scheurbuik en we hadden ook last van steenpuisten. Het was een hard bestaan," verzucht Van der Hoek. Maar hij is trots op het feit dat hij Kaap Hoorn gerond heeft. Want al was de ronding toen het dieptepunt van de reis, tegelijkertijd is het de ultieme zeemansprestatie.

Victorie

De Kaap overwinnen was een uitdaging, dat goldt volgens Hazelhoff Roelfsema voor elke zeeman. "Als je dat haalt, ben je pas een échte zeeman. Uit de beschrijvingen van stuurlui blijkt dat de bemanning zichzelf vaak in kracht en vindingrijkheid overtrof als ze bij Kaap Hoorn kwamen. Ze waren niet immuun voor de ontberingen van kou, nattigheid en uitputting, maar hun doorzettingsvermogen was sterker dan de tegenzin om verder te gaan."

Passagiersbestemming

Tegenwoordig is Kaap Hoorn een geliefde bestemming van passagierszeilschepen. Hazelhoff Roelfsema: "Die gevaarlijke en uitdagende grote zeilvaart om de Kaap inspireert grote Nederlandse charterzeilschepen. Het gebied is heel aantrekkelijk met haar unieke wilde natuur; een fantastisch reisdoel." De situatie is nu wel iets veiliger dan vroeger. Satelliet, electriciteit en meteorologie maken het leven stukken aangenamer voor een schip en haar opvarenden. Pieter van der Hoek houdt zich vanuit zijn leunstoel goed op de hoogte van het reilen en zeilen van de zeezeilschepen. Maar zelf nog eens de Kaap ronden? Dat hoeft voor hem niet meer.

De stichting is erkentelijk voor de toestemming verleend door Radio Nederland Wereldomroep om dit artikel op deze site te plaatsen.

Je wordt niet zomaar 'Kaap Hoorn-vaarder'. In de jaren vijftig bepaalde de Vereniging van Nederlandse-Kaap Hoornvaarders (tegenwoordig: Stichting van Nederlandse Kaap Hoorn-vaarders) dat je langs de Kaap moest hebben gevaren op een zeilend vrachtschip. In de ogen van de Vereniging was de tocht met een modern zeiljacht en speciale kleding onvergelijkbaar met de barre omstandigheden waaronder de bemanning op zeilende vrachtschepen gebukt ging.

Zie ook Hedendaagse rondingen en reglement rondingen